ΜΝΗΜΕΣ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ (1947-1949) - MΕΡΟΣ Α'

ΜΝΗΜΕΣ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ (1947-1949)

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΑΡΡΗΣ(Σαρήγιαννης) – ένας ξεχασμένος Διοικητής του Δ.Σ.Π.

　

　

 

　

Τους μαχητές αγωνιστές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας(Δ.Σ.Π) στην Πελοπόννησο, της θρυλικής ΙΙΙ μεραρχίας, της Νεκρής Μεραρχίας[1], η οποία εγκαταλείφθηκε από την πολιτική ηγεσία του ΚΚΕ, κοσμεί και η περίπτωση του Γιάννη Σαρρή(Σαρήγιαννη).

 

Οι 3000 περίπου μαχητές, από τους 3.200 (περίπου) της ΙΙΙ Μεραρχίας, που έπεσαν στα βουνά του Ταϋγέτου, του Πάρνωνα, του Ερύμανθου και αλλού «παραμένουν εκεί παρόντες».

Ένα μνημόσυνο ατάφων[2](μέχρι και τα μέσα του 1950 άσπριζαν τα οστά των πεσόντων μαχητών του ΔΣΠ, όχι μόνο σε πλαγιές που εκτελέστηκαν, αλλά και πλησίον κατοικημένων χώρων), αλλά και μαρτυριών ενός προδομένου αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη.

Η μελέτη της πολεμικής ιστορίας του Γιάννη Σαρρή ή Σαρήγιαννη μπορεί να βοηθήσει τις νεώτερες γενιές να αντλήσουν πείρα από τον ταξικό αγώνα(όπως παρουσιάστηκε) του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας που συγκρούστηκε με τον ιμπεριαλισμό και αν και ηττήθηκε κατά συντριπτικό τρόπο στα πεδία των μαχών ωστόσο χρησιμοποιείται ως συνεχιζόμενη δύναμη πολιτικής.

Ο ΔΣΠ αντιμετώπισε υπερδεκαπλάσιους κάθε φορά αντιπάλους, με αναλογία 1 προς 70 περίπου στα πυρομαχικά και στα εφόδια, σημειώνοντας χαρακτηριστικά:

 

«Αεροπορία, Ναυτικό, άρματα μάχης, ενώ το Πυροβολικό ήταν είδος εν ανεπαρκεία για τους μαχητές του ΔΣΠ, σε αντίθεση με τους αντιπάλους τους. Η γεωγραφική θέση της Πελοποννήσου γινόταν αρνητική για τους μαχητές του ΔΣΕ εξαιτίας αυτών των ελλείψεων. Η δοκιμασία ήταν μεγάλη. Ο ηρωισμός, η αυτοθυσία και η πίστη σε αγώνα που ήταν δίκαιος, αντιιμπεριαλιστικός, έδωσε τη δυνατότητα στο ΔΣΠ να ελέγχει το φθινόπωρο του 1948 τα 2/3 της Πελοποννήσου αλλά να υποκύπτει στη συνέχεια λόγω της έλλειψης πυρομαχικών από υπέρτερες δυνάμεις»[3].

 

Αλλά ας δούμε ποιος ήταν ο στρατιωτικός ρόλος του Γιάννη Σαρρή- έφεδρου ανθυπολοχαγού από το χωριό Αστέρι Κυνουρίας - στη σύνθεση του Δ.Σ.Π:

                                                  Σύνθεση ΙΙΙ Μεραρχίας Δ.Σ.Π.

Διοικητής, Στέφανος Γκιουζέλης, συνταγματάρχης, μέλος του Πολεμικού Συμβουλίου του ΔΣΕ, Πολιτικός Επίτροπος, Βαγγέλης Ρογκάκος, αντισυνταγματάρχης, Βοηθός Πολιτικού Επιτρόπου, Κώστας Μουλόπουλος και Επιτελάρχης ο Γιώργος Κονταλώνης, αντισυνταγματάρχης.

Επόπτης όλων των Γραφείων του Επιτελείου 3ης Μεραρχίας, Γιώργος Αρετάκης (Σφακιανός), αντισυνταγματάρχης

· Διευθυντής του Γραφείου Επιχειρήσεων, Κώστας Μπασακίδης, αντισυνταγματάρχης

· Διευθυντής 2ου Γραφείου, Λυκούργος Γιαννούκος (Μετερίζης), ταγματάρχης

· Διευθυντής Δικαστικού, Νίκος Γκότσης, αντισυνταγματάρχης

· Διοικητής Λαϊκής Πολιτοφυλακής, Ηλίας Κιαπές, αντισυνταγματάρχης

· Διευθυντής Επιμελητείας, Γιάννης Παπαδόπουλος, ταγματάρχης

· Υπεύθυνος Δημοκρατικής Νεολαίας, Γιάννης Κώνστας (Αγγελος)

· Διοικητής της Σχολής Αξιωματικών, Κώστας Κανελλόπουλος, αντισυνταγματάρχης

· Διοικητής Λόχου Ασφαλείας, Νίκος Πανούσης, λοχαγός

Διοικητής της 22 Ταξιαρχίας, Γιάννης Σαρρής (Σαρήγιαννης), αντισυνταγματάρχης, Πολιτικός Επίτροπος (ΠΕ), Χριστόφορος Κώνστας, αντισυνταγματάρχης.

Διοικητής της 55ης Ταξιαρχίας, Θεόδωρος Πρεκεζές, αντισυνταγματάρχης, ΠΕ, Κώστας Λαδάς, ταγματάρχης.

Περιφερειακά Αρχηγεία:

· Διοικητής Αρχηγείου Πάρνωνα, Γιώργος Ατζακλής, ταγματάρχης, ΠΕ Νίκος Λάτσης, ταγματάρχης.

· Διοικητής Αρχηγείου Ταϋγέτου, Κώστας Ξυδέας, ταγματάρχης, ΠΕ Γιώργος Παπαδόπουλος, λοχαγός.

· Διοικητής Αρχηγείου Μαινάλου Δημήτρης Γιαννακούρας (Πέρδικας), ταγματάρχης, ΠΕ Γιώργος Σπυρόπουλος.

· Διοικητής Αρχηγείου Αχαΐας - Ηλείας Δημήτρης Πετρόπουλος (Ζαχαριάς), ταγματάρχης, ΠΕ Θωμάς Αγγελάκος, ταγματάρχης.

· Διοικητής Αρχηγείου Αργολιδοκορινθίας, Μανώλης Σταθάκης, αντισυνταγματάρχης, ΠΕ Γιώργης Δαράκης, λοχαγός.

Το βιογραφικό του Γιάννη Σαρρή, όπως έχει διασωθεί είναι το παρακάτω:

Ο Γιάννης Α. Σαρρής γεννήθηκε στα Τσιτάλια το 1915 και τελείωσε το γυμνάσιο στο Λεωνίδιο το 1935. Το 1936 στρατεύτηκε και απολύθηκε το 1939 ως έφεδρος ανθυπολοχαγός, ενώ το 1940 επιστρατεύτηκε και πολέμησε στον ελληνοϊταλικό πόλεμο και μάλιστα προήχθη στο βαθμό του Υπολοχαγού επ’ ανδραγαθία για την πολεμική αρετή του που επέδειξε στη διάρκεια των μαχών.

 

Ο Σαρρηγιάννης το 1943 ήταν υπεύθυνος του ΕΑΜ Τσιταλίων. Τον Ιούνη του 1943 ανέλαβε στρατιωτικός διοικητής της πρώτης αντάρτικης ομάδας του Πάρνωνα, που την αποτελούσαν 30 περίπου Κοσμίτες και από τα γύρω χωριά, καπετάνιος ήταν ο Κώστας Απαλοδήμας. Στις 27 Ιούλη 1943, ο Σαρρηγιάννης με τη διμοιρία του έστησαν ενέδρα σε λόχο Ιταλών καραμπινιέρων που ερχόταν στον Κοσμά[4] με διοικητή το λοχαγό Φεστούτσιο, που ήταν ο φόβος και ο τρόμος της περιοχής. Ο λόχος των Ιταλών διαλύθηκε και είχε πολλούς νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους, ελάχιστοι διέφυγαν, οι αντάρτες δεν είχαν θύματα.

 

Ο Σαρρηγιάννης έγινε διοικητής του 2ου λόχου, του 1ου τάγματος, του 8ου συντάγματος του ΕΛΑΣ, έλαβε μέρος σε πολλές μάχες εναντίον των κατακτητών και των συνεργατών τους. Όταν έφυγαν οι Γερμανοί, ανέλαβε υπεύθυνος της πολιτοφυλακής Αρκαδίας - Λακωνίας.

Μετά τη Συνθήκη της Βάρκιζας, στις 12 Φλεβάρη 1945, οι παραστρατιωτικές οργανώσεις, με την ανοχή του κράτους, καταδίωκαν τους αγωνιστές του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Ο Σαρρηγιάννης κρυβόταν στη γύρω περιοχή διότι κινδύνευε η ζωή του. Πιάστηκε από τη χωροφυλακή τον Οκτώβριο του 1945 και κλείστηκε στις φυλακές της Σπάρτης, μέχρι το Μάρτη του 1946.

Εντάχθηκε από τους πρώτους στο Δημοκρατικό Στρατό Πελοποννήσου(Δ.Σ.Π) και υπηρέτησε στην περιοχή του Μαινάλου. Το Νοέμβρη του 1948 τοποθετήθηκε διοικητής της μιας από τις δύο ταξιαρχίες (22η), που είχε ο Δημοκρατικός Στρατός στην Πελοπόννησο. Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες, σκοτώθηκε στις 7 Μάρτη 1949, στα σύνορα Αχαϊας – Ηλείας(επιχείρηση «Περιστερά»). Ο τάφος του(χωρίς μνήμα) βρίσκεται - κατά μαρτυρίες - στο χωριό Χελιδόνι Ηλείας.

 

Ο Σαρρηγιάννης ήταν ένας συνετός, αγαπητός και φλογερός πατριώτης, ήταν από τους καλύτερους αξιωματικούς του ΕΛΑΣ και του ΔΣΠ και γι αυτό τον λόγο τον σέβονταν και τον εκτιμούσαν φίλοι και αντίπαλοι.

 

Η αληθινή ιστορία παραμένει ο τιμητής μάρτυρας του παρελθόντος, ο πολύτιμος δάσκαλος για το παρόν και ο σοφός σύμβουλος για το μέλλον. Χωρίς την αληθινή γνώση του χτες, δεν μπορείς να καταλάβεις το παρόν και να χαράξεις σωστή πορεία για το μέλλον.

Εκτιμώ πως η διερεύνηση της πολεμικής ιστορίας του Διοικητή της 22 Ταξιαρχίας, αντισυνταγματάρχη Γιάννη Σαρρή (Σαρήγιαννης), μπορεί να δώσει απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα για την διάλυση του ΔΣΠ και κυρίως για την εγκατάλειψη από τις κεντρικές δυνάμεις.

 

Η ιδεολογία του μαχητή – αξιωματικού του αλβανικού μετώπου και μετέπειτα του Δ.Σ.Π ήταν γεμάτη από συναίσθημα.

 

Ίσως δεν υπάρχουν πιο κατάλληλα λόγια από του Σπύρου Μελετζή[5] για να το εκφράσουν:

 

«Κι απορούσες ποια δύναμη θεϊκή, αόρατη, ξανάνιωσε σε μια στιγμή τούτο το λαό, τον ξανάπλασε και τον ύψωσε ως τα μεσούρανα, τον λευτέρωσε από κάθε προκατάληψη, του ξαστέρωσε τη σκέψη, τον έλουσε στο φως της και τον φτέρωσε έτσι ώστε να νιώθει πως δεν είναι πια αδύναμος και άβουλος, αλλά λαός θεριό, λαός Τιτάνας, γίγαντας, ημίθεος. Ένας λαός που βρήκε για μια στιγμή τον εαυτό του, τη χαρά του, τη λευτεριά του κι ας πήγαινε αύριο στον πόλεμο».

 

Ακριβώς αυτή την ιδεολογία ασπάστηκε και ο Γιάννης Σαρρής, μέχρι το θάνατο του.

 

Συμπερασματικά, ο εμφύλιος στην Πελοπόννησο αποτέλεσε μια ακραία πόλωση, η χειρότερη μορφή ένοπλης σύγκρουσης που γνώρισε ο τόπος και διαπέρασε ανατινάζοντας τις στοιχειώδεις μορφές κοινωνικής συνύπαρξης: οικογένεια, γειτονιά, χωριό, όπου η Κατοχή και η Αντίσταση δυστυχώς δεν ανανέωσαν ή ανακύκλωσαν το παραδοσιακό πολιτικό δυναμικό. Αυτό είναι ένα σημείο που εχθροί και φίλοι στάθηκαν μετεμφυλιακά και ίσως(εκτίμηση του συγγραφέα) θα πρέπει να σταθούν έντιμα και σήμερα χωρίς παραχαράξεις, διαστρεβλώσεις και μικρότητες.

Χωρίς το άκαμπτο προσωπείο μιας κομματικής προπαγάνδας[6]– επιλεκτικής μνήμης και φυσικά χωρίς την άκριτη αποθέωση των νικητών απέναντι στους «ληστοσυμμορίτες» ή την αβασάνιστη δικαίωση σε καθετί των ηττημένων στη μάχη, αλλά «νικητών» στην ιστοριογραφική και λογοτεχνική παραγωγή μετά το 1974.

 

 

 

                                                      Διονύσης Κων. Αναστασόπουλος

 

 

 

 

YΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

 

[1] Η Νεκρή Μεραρχία, Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου(Μπελάς) ανθυπολοχαγός Δ.Σ.Π., εκδ. Αλφειός , Αθήνα 2002.

[2]Σύμφωνα με διαταγή – προκήρυξη του στράτηγου Μανιδάκη γράφει ότι θα «ηύχευτο να παραδίδονται (οι αντάρτες) από μόνοι τους αντί «να φονεύονται και να παραμένουν άταφοι ως προδόται». Βλ. περιπτώσεις μαχητών του ΔΣΕ που ετάφησαν στο νεκροταφείο του χωριού και κατόπιν ξεθάφτηκαν και αφέθηκαν να διαμελιστούν από τα αγρίμια και τα πτηνά υπήρξαν πάρα πολλές.

[3] Σύμφωνα με μαρτυρία του Αλέκου Παπαγεωργίου, επιτελάρχη του Κλιμακίου του Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας (ΚΓΑΝΕ) την περίοδο του εμφυλίου πολέμου 1946-1949.

 [4] Εδώ δίνει ο Γιάννης Σαρρής τη μαρτυρία του(στις 15/12/1945): Δικές μας απώλειες καμιά, Ιταλοί: 32 νεκροί, 36 τραυματίες και ένας ανθυπολοχαγός, αιχμάλωτοι 45 στρατιώτες, 3 αξιωματικοί, λάφυρα 85 αραβίδες, 5 αυτόματα, 12 οπλοπολυβόλα με χιλιάδες πυρομαχικά, ένας βαρύς όλμος και δύο ασύρματοι.

[5] Ο Σπ. Μελετζής υπήρξε φωτογράφος κατά τη διάρκεια του Αγώνα. Βλ. Με τους αντάρτες στα βουνά, Σπύρος Μελετζής, Αθήνα 1984, 3^{η έκδ., σ. 8.}

 

[6] Δεν ασκούσα, βέβαια, τότε καμιά απολύτως επιρροή. Ήμουν ένα στελεχάκι της βάσης, που δεν μετείχε στις πολιτικές διεργασίες, που δεν είχε την πληροφόρηση, αλλά δεν είχε και το κουράγιο να δει κατάματα τους ανθρώπους, οι οποίοι στα μάτια του παρουσιάζονταν γιγάντιοι. Και είδα ότι όλοι αυτοί, ας μην τους πω όλους, ήταν περιτρίμματα. Με πιάνει τρόμος άμα σκεφτώ ότι π.χ. αν νικούσε τότε η επανάστασή μας θα είχαμε πρωθυπουργό τον Μάρκο, έναν γελοίο άνθρωπο -τον είδα από κοντά και κατάλαβα τι γελοίος άνθρωπος ήταν- θα είχαμε υπουργό Οικονομικών τον Μπαρτζώτα, θα είχαμε υπουργό της Παιδείας π.χ. τον Στρίγγο, θα είχαμε υπουργό των Εσωτερικών τον άλλον, τον ανεκδιήγητο άνθρωπο που ήρθε από την Κρήτη, τον Βλαντά, ο οποίος ήταν για την εποχή εκείνη ένας ήρωας για τη νεολαία, γραμματέας της νεολαίας κ.τ.λ. Άνθρωποι γελοίοι, χωρίς καμιά παιδεία για να παίξουν έναν ουσιαστικό ρόλο, σαν αυτόν που φιλοδοξούσαν να παίξουν. Κι όμως εκείνη την εποχή, σας επαναλαμβάνω, τους έβλεπα τους ανθρώπους αυτούς σαν γίγαντες….

Σημ. Απόσπασμα από τη συνέντευξη με τον Λεωνίδα Κύρκο - συμμετείχε και ο καθηγητής και εκλογολόγος Ηλίας Νικολακόπουλος - στις 3-12-2006, στην εφημ. Καθημερινή.